 |
Dlaczego cierpimy na pokrzywkę?
|
 | |
Pokrzywka uważana jest na ogół za objaw uczulenia (alergii) i tak często bywa. Odpowiedzialna za różowe czy porcelanowo-kremowe bąble na skórze jest przede wszystkim substancja o nazwie histamina - uwalniana obficie z komórek tucznych (rodzaj komórek odpornościowych) pod wpływem alergenów. Powoduje ona gwałtowne rozszerzenie się malutkich naczynek krwionośnych znajdujących się m.in. pod powierzchnią skóry i zwiększenie przepuszczalności ich ścian. W efekcie powstaje miejscowy obrzęk, zaczerwienienie i przykre, nieraz trudne do wytrzymania swędzenie.
|
|
Pod zrogowaciałym naskórkiem mamy tzw. skórę właściwą, którą można sobie wyobrazić jako sprężystą, bezpostaciową warstwę zbudowaną z tkanki łącznej.
|
|
W niej zatopione są nerwy, mieszki (cebulki) włosowe wytwarzające włosy, gruczoły łojowe wytwarzające ochronny płaszcz lipidowy skóry i naczynia krwionośne odżywiające skórę, ale i przynoszące wszystko to, co znajduje się we krwi - a więc: leki, substancje toksyczne i oczywiście alergeny. Te ostatnie dostały się tam przez układ trawienny, z pokarmów i wody oraz przez płuca, z powietrza.
|
|
W skórze właściwej, obok komórek nerwowych i komórek wytwarzających kolagen znajdują się również komórki odpornościowe, które chronią nasze zdrowie przed pasożytami.
|
|
Nas interesuje szczególnie tzw. komórka tuczna, która dyżuruje jak czujny strażnik zdrowia i reaguje na każde naruszenie status quo w obrębie skóry. W tym celu posiada w swym wnętrzu groźną “broń chemiczną" zwaną histaminą.
|
Histamina (i inne podobne substancje) obficie wydzielana z wnętrza komórki poraża agresora, a jednocześnie jest silnym sygnałem alarmowym wzywającym na pomoc inne komórki odpornościowe wyspecjalizowane w walce z drobnoustrojami.
Histamina i alergia
|
|
W zdrowym organizmie użycie histaminy przez komórki odpornościowe jest rzadkie i nieszkodliwe. Miejscowe opuchnięcie, stan zapalny (zaczerwienienie), jaki powstaje np. po właściwie dezynfekowanym skaleczeniu czy ukąszeniu komara, trwa zwykle krótko i zanika.
|
|
U alergików, układ odpornościowy z nieznanych dokładnie powodów “myli” pewne substancje chemiczne - składniki odzieży, kurzu domowego, sierść zwierząt, cząstki pokarmu, leki (te ostatnie dostarczane do skóry przez krew) - z zarazkami czy pasożytami.
|
|
Komórki tuczne wydzielają wówczas duże ilości histaminy i innych mediatorów zapalenia, co sprowadza do tego miejsca liczne zastępy innych komórek odpornościowych wspomagających walkę z pozornym wrogiem. Organizm wytwarza również specjalne przeciwciała znaczące obecność pozornego wroga. Dzięki temu kolejny kontakt z alergenem- odchodami roztoczy, sierścią zwierzęcia, alergenem pokarmowym czy lekiem, jest natychmiast rozpoznawalny i wywołuje lawinową reakcję gotowych przeciwciał, jak też towarzyszy temu uwalnianie kolejnych obfitych porcji histaminy.
|
|
Bezpośrednią przyczyną pokrzywki jest obfity “wylew” histaminy w skórze.
|
|
Wywołuje to zaczerwienienie, lokalne ocieplenie, nabrzmienie i ból - słowem stan zapalny. Stan ten poszerza naczynia krwionośne i przyśpiesza dopływ z krwią tlenu, komórek żernych, enzymów dopełniacza itp. z innych części ciała . Powoduje gwałtowne rozszerzenie się malutkich naczynek krwionośnych znajdujących się m.in. pod powierzchnią skóry i zwiększenie przepuszczalności ich ścian. W efekcie powstaje miejscowy obrzęk (widoczne bąble), zaczerwienienie i przykre, nieraz trudne do wytrzymania swędzenie.
|
|
Pokrzywka może też być wywołana przez tzw. bezpośrednie wyzwalacze histaminy
|
|
z komórek tucznych, bez udziału reakcji alergicznej. Przykładem jest tzw. pokrzywka aspirynowa, która jest chyba najczęściej występującą odmianą wśród pokrzywek niealergicznych. Takie same bąble “aspirynowe” mogą wywołać salicylany znajdujące się w niektórych produktach żywnościowych, m.in. czarnych jagodach, wiśniach, malinach, papryce. Pokrzywkę “aspirynową” może wywołać także dodanie do potraw bogatej w naturalne salicylany przyprawy curry, zwłaszcza że gotowanie nie wpływa na zawartość tych związków. Niektóre produkty ziołowe, np. kora wierzby, również są bogate w salicylany i mają działanie podobne do aspiryny.
|
|
Mechanizm działania salicylowego “wyzwalacza” histaminy histaminy z komórek tucznych znajdujących się w warstwie skórnej nie jest do końca wyjaśniony.
|
|
Przypuszcza się, że przyczyną jest zmiana metabolizmu tzw. kwasu arachidonowego pod wpływem pewnych substancji, co wyzwala kaskadę reakcji sprawczych, z końcowym “wylewem” histaminy i innych mediatorów zapalenia. Obok salicylanów substancjami inicjującymi zmianę metabolizmu są: niektóre tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne (indometacyna, fenylobutazon), popularne konserwanty pokarmów - benzoesany, barwniki azowe).
|
|
Innymi przyczynami bezpośredniego wyzwalania histaminy są czynniki fizykalne
|
(zimno, ciepło, promienie słoneczne, wysiłek fizyczne, ucisk itp.) i tzw. czynniki idiopatyczne. Te ostatnie występują najczęściej u dorosłych i kojarzone są z przyczynami, których na ogół nie potrafimy rozpoznać. Chociaż niektórzy lekarze identyfikują je z: wpływem emocji i stresu, istnieniem silnych ognisk infekcji w organizmie, obecnością pasożytów, ukąszeniem owadów itp.
Wykwity pokrzywkowe mogą być także efektem alergii na sierść zwierząt, ptaków lub niekiedy na pyłki roślin, choć w tym ostatnim przypadku zdecydowanie częstszym objawem jest tzw. katar sienny.
|
|
Co jest przyczyną tzw. pokrzywki ostrej?
|
|
Pokrzywka ostra - cechuje się stosunkowo krótkim czasem pomiędzy zadziałaniem bodźca chorobowego a wystąpieniem objawów i może trwać od kilku godzin do około 6 tygodni. Może być spowodowana alergicznym mechanizmem immunologicznym, z udziałem przeciwciał IgE. Alergenami wyzwalającymi immunozależny “wyrzut” histaminy z komórek tucznych są często pokarmy, np. ryby, jajka, orzechy, poziomki, truskawki, banany czy czekolada. Jeśli pokrzywka jest wynikiem alergii pokarmowej, niekiedy towarzyszy jej biegunka, wymioty, ból brzucha i złe samopoczucie. Ponadto przyczyną jest bodziec w postaci wspomnianych wyżej bezpośrednich wyzwalaczy histaminy, jak też podłoże psychiczne (silne przeżycie, stres, emocje). Często przyczyna jest nierozpoznawalna.
|
|
Pokrzywka może mieć także charakter przewlekły.
|
|
Mówimy tak wówczas, gdy wykwity (bąble) pojawiają się okresowo przez kilka tygodni, miesięcy a nawet lat. Mechanizm ich powstawania nie jest do końca poznany, choć wiadomo, że oprócz alergenów do pojawienia się pokrzywki mogą przyczyniać się także zaburzenia procesów trawienia i przewlekłe zakażenia wewnątrzustrojowe, np. próchnica, chore zatoki lub stany zapalne migdałków.
|
|
Pokrzywkowe zmiany skórne mogą trwać kilka, kilkanaście godzin, czasem dłużej - kilka dni.
|
|
Zaostrzają się pod wpływem zmian temperatury, wysiłku fizycznego, emocji i działania promieni słonecznych.
|
|
Leczenie pokrzywki jest podobne, jak przy innych objawach alergicznych.
|
|
Podstawą jest wyeliminowanie czynnika wywołującego uczulenie, choć nie zawsze jest to możliwe. Objawy łagodzi lub całkowicie usuwa podanie choremu preparatów przeciwhistaminowych. W ostrych przypadkach może być niezbędne zastosowanie leków kortykosteroidowych. W przypadkach przewlekłych pomocna bywa psychoterapia. Niekiedy ulgę przynoszą kremy lub maści tzw. przeciwświądowe.
|
|
Ważną grupę leków stosowanych w leczeniu chorób alergicznych stanowią preparaty zwane przeciwhistaminowymi
|
Zwykle działają szybko i skutecznie łagodzą przykre objawy uczuleniowe. Mechanizm polega m.in. na blokowaniu (hamowaniu) uwalniania histaminy (stąd ich nazwa) w różnych miejscach organizmu.
Leczenie schorzeń alergicznych
|
|
koniec
|
oprac. mgr Edward Ozga Michalski
konsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz
|
